Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

V U 906/16 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Opolu z 2017-05-23

Sygn. akt V U 906/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Witold Kozłowski

Protokolant:

st. sekr. sądowy Ewa Polewka

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2017 r. w Opolu

na rozprawie

sprawy małoletniej M. S. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o odpowiedzialność spadkobiercy za zobowiązania składkowe spadkodawcy J. S. (1)

na skutek odwołania wnioskodawczyni

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 31 marca 2016 roku

nr (...)

I oddala odwołanie,

II zasądza od wnioskodawczyni małoletniej M. S. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego E. S. na rzecz strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 4.800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt VU 906/16

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni małoletnia M. S. reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego matkę E. S. odwołała się od decyzji ZUS O. w O.
z dnia 31.03.2016 r., którą organ rentowy przeniósł na nią jako na spadkobierczynię J. S. (1) odpowiedzialność za nieuregulowane przez zmarłego składki na ubezpieczenie społeczne za okres od 06/2003 do 02/2009. W uzasadnieniu podnosiła, że skoro nabyła spadek po zmarłym ojcu J. S. (1) z dobrodziejstwem inwentarza i jej odpowiedzialność za długi spadkowe uległa ograniczeniu do kwoty czynnej masy spadkowej, zaś spis inwentarza spadku do dnia dzisiejszego nie został sporządzony, to zaskarżona decyzja została wydana przedwcześnie. Nadto mając na uwadze treść art. 24 pkt.4 ppkt.6 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych
, oraz fakt iż uprzednio zobowiązany zmarł w dniu 24.03.2009r. a postanowienie o nabyciu praw do spadku po nim uprawomocniło się w dniu 21.07.2010r., to 2/3 należności pozwanego ZUS uległo już przedawnieniu i odpowiedzialność za w.w. składki nie podlega już przeniesieniu na wnioskodawczynię. Wnosiła o uchylenie zaskarżonej decyzji i obciążenie pozwanego kosztami sporu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego wg. norm przepisanych.

Pozwany ZUS O. w O. wnosił o oddalenie odwołania podnosząc, że zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z art. 98 i 100 ustawy z dnia 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu ZUS podnosił, że zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kędzierzynie Koźlu, I Wydział Cywilny, sygn. akt I Ns 323/10 z dnia 30.06.2010r. spadek po zmarłym Panu J. S. (1) na podstawie ustawy nabyła małoletnia córka M. S. z dobrodziejstwem inwentarza w całości. Uwzględniając wydane postanowienie Sądu o stwierdzeniu nabycia spadku oraz posiadaną wiedzę przez ZUS o składnikach majątku Zakład pismem z dnia 04.09.2014r. zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego
w K. o podanie łącznej wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych wykazanej w zgłoszeniu SD-3 przez spadkobierców. Jak wynika z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 20.11.2015r. znak: (...)wartość masy czynnej spadku wskazana w zeznaniu podatkowym SD-3 w sposób oczywisty przewyższa zobowiązania płatnika składek wobec ZUS. Biorąc pod uwagę konieczność poniesienia kosztów związanych ze sporządzeniem spisu inwentarza (w pierwszej kolejności przez ZUS, a następnie ZUS od spadkobierczyni) Zakład odstąpił od skierowania wniosku o spis inwentarza i wydal decyzję do ustalonego szacunkowego stanu czynnego spadku w kwocie 122.249,00 zł. Działając w ten sposób Zakład nie naraził spadkobierczyni na dodatkowe koszty, które poniosłaby w związku ze sporządzeniem spisu inwentarza, tylko na jej korzyść.

Powołując treść przepisów art. 24 ust. 4-5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do końca 2002r., art. 24 ust. 4 zmieniony ustawą z dnia 18 grudnia 2002r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, art. 24 ust. 5b wprowadzony w.w. nowelizacją ustawy, art. 24 ust. 4 w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 września 2011r.
o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców
, art. 27 tejże ustawy
oraz wskazując, że w dniu 29.08.2008r dokonano zabezpieczenia w księdze wieczystej
nr(...)na ubezpieczenia społeczne za okres 06/2003r - 05/2006r., na ubezpieczenia zdrowotne za okres 06/2003r - 04/2008r. oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 06/2003,. - 05/2006 na kwotę 53.221,00 zł ZUS podnosił, że wymienione zadłużenie występujące na koncie zmarłego J. S. (1) na ubezpieczenia społeczne za okres 06/2003r,. - 05/2006r., ubezpieczenie zdrowotne za okres 06/2003r. - 02/2009r. oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 06/2003r. - 02/2004, 04/2004r. - 08/2004r., 10/2004r. - 05/2006r. w kwocie 39533,27 zł wraz z naliczonymi odsetkami na dzień zgonu tj. 24.03.2009r. w kwocie 20 130,00 zł oraz koszty upomnienia w kwocie 123,20 zł nie ulega przedawnieniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

J. S. (1) prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...),
z siedzibą na ul. (...), (...)-(...) K..

Z tytułu tejże działalności posiadał wobec ZUS na 29.07.2014r. zaległości:

1) składki na ubezpieczenia społeczne 21 985,48 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 12 806,00 zł

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne 15 983,58 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 6 425,00 zł

3) składki na FP i FGŚP l 564,21 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 899,00 zł

4) koszty upomnienia 123,20 zł

Dowód:

okoliczności niesporne, stany płatnika J. S. (1) na 29.07.2014r. – w aktach ubezpieczeniowych

J. S. (1) zmarł w dniu 26.05.2009r.

Dowód:

odpis skrócony aktu zgonu – w aktach ubezpieczeniowych

M. S., ur. (...) jest córką J. S. (1) zez związku małżeńskiego z E. S..

Dowód:

zaświadczenie Urzędu Miasta K. z dnia 16.06.2009r., odpis skrócony aktu małżeństwa z dnia 26.05.2009r. – w aktach ubezpieczeniowych

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Kędzierzynie Koźlu, I Wydział Cywilny, sygn. akt I Ns 323/10 z dnia 30.06.2010r. spadek po zmarłym Panu J. S. (1) na podstawie ustawy nabyła małoletnia córka M. S. z dobrodziejstwem inwentarza w całości.

Dowód:

postanowienie Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu z dnia 30.06.2010r. sygn. akt I Ns 323/10 – w aktach ubezpieczeniowych

Decyzją z dnia 31.03.2016r. ZUS O. w O. orzekł o odpowiedzialności małoletniej M. S. reprezentowanej przez E. S. za zobowiązania spadkodawcy J. S. (1) z tytułu zaległych składek na ubezpieczenia społeczne za okres 06/2003r. - 05/2006r., ubezpieczenie zdrowotne za okres 06/2003r. - 02/2009r. oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 06/2003r. - 02/2004r., 04/2004r. - 08/2004r., 10/2004r. - 05/2006r., kosztów upomnienia oraz z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych do dnia 24.03.2009r. w łącznej wysokości 59 786,47 zł, w tym:

1) składki na ubezpieczenia społeczne 21 985,48 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 12 806,00 zł

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne 15 983,58 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 6 425,00 zł

3) składki na FP i FGŚP l 564,21 zł

- odsetki za zwłokę naliczone do dnia 24.03.2009r. 899,00 zł

4) koszty upomnienia 123,20 zł

do ustalonego szacunkowo stanu czynnego spadku w kwocie 122.249,00zł

Dowód:

decyzja ZUS z dnia 31.03.2016r. – w aktach ubezpieczeniowych

Stan ten ustalono na podstawie zeznań podatkowych wnioskodawczyni składanych do celów podatku od spadków i darowizn (fakt bezsporny informacja Urzędu Skarbowego w aktach ZUS).

W dniu 05.08.2016r. w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kędzierzynie-Koźlu w sprawie Km 2063/14 na polecenie Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu ustalił spis inwentarza po zmarłym J. S. (1).

I. Stan czynny:

Nieruchomości:

1. Nieruchomość lokalowa przy ul. (...) l o numerze KW (...) oszacowana przez biegłego sądowego D. W. na kwotę 259.000,00zł

udział spadkodawcy w nieruchomości (...) 123.429,68zł

Ruchomości:

1. (...) (...) r.p.(...) ,(...) (...) wartość 2000,00zł*

2. (...) r.p. (...), (...) (...) wartość 2000,00zł*

3. (...) ,rp.(...) (...) wartość 2500,00zł*

*średnie wartości na chwilę śmierci spadkodawcy

inny majątek czynny ustalony w trakcie czynności:

1/2 udziałów w sp.zo.o. S. o wartości 1992,00zl

Według Oświadczenia pełnomocnika E. S. zmarły zamieszkiwał z nią, posiadali ustrój wspólności małżeńskiej majątkowej, do, którego ustalono ruchomości:

-łóżko 200,00zł

-lodówka A. biała r.p. r.p. (...) 100,00zł

-kuchenka A. r.p. (...) 150,00zł

-zmywarka biała rp. (...). 150,00zł

-sofa jasny brąz 50,00zł

-łóżko kolor jasny 60,00zł

-szafa sklejka jasna 50,00zł

Do spisu przyjęto 1/2 wartości w/w ruchomości należących do spadkodawcy, tj. 380,00zł

Razem stan czynny ustalony przez komornika sądowego: 132.301,68zł

II Stan bierny

Z informacji uzyskanych z Biura (...) z/s w W. na dzień otwacia spadku zmarły posiadał zobowiązania wobec instytucji kredytowych:

1. Bank (...) S.A. , występuje jako współkredytobiorca, kredyt mieszkaniowy z dn.

30-10-2001r.pomiędzy 6 marca 2009 a 6 kwietnia 2009 kwota do spłaty wynosiła 6 689 euro *4,5308 kurs średni NBP na dzień 24-03-2009r. zgonu spadkodawcy, tj. -30.306,52zł

2. Bank (...) S.A. , występuje jako współkredytobiorca, kredyt mieszkaniowy z dn.

6-12-2001r.pomiędzy 6 marca 2009 a 6 kwietnia 2009 kwota do spłaty wynosiła 7722 euro *4,5308 kurs

średni NBP na dzień 24-03-2009r. na dzień zgonu spadkodawcy -34.986,83zł

3. Bank (...) S.A. , bezumowny debet w koncie z dn.4-08-2004r, pomiędzy 28-02-2009
a 30 marca 2009 kwota do spłaty wynosiła - 4 316 zł

4. (...) S.A. kredyt z 18 stycznia 2009 pomiędzy 28-02-2009 a 30 marca 2009 rachunek w windykacji kwota do spłaty wynosiła - 154,00 zł

5. (...) Bank (...) S.A. kredyt z dnia 12 maja 2005r., pomiędzy 28 -02-2009 a 30 marca 2009 rachtine w windykacji, kwota do spłaty wynosiła - 3 704,00zł

- koszty sporządzenia spisu inwentarza w kwocie - 2 483,10zł

Pozostałe zobowiązania na dzień śmierci spadkodawcy:

Spadkodawca prowadził spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) sp. z o.o. wpisaną do rejestru sądowego pod póz. (...)spółka znajdowała się w stanie likwidacji. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w Opolu VIII Wydział KRS z dnia 14 stycznia 2013r. uległa wykreśleniu z KRS. Na podstawie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1996 (III CZP 114/96) odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki nie wygasa wraz z chwilą śmierci zobowiązanego,ale przechodzi na jego spadkobierców. Wobec powyższego komornik uwzględnia złożone przez spadkobierców dokumenty , w tym ustalony przez Urząd Skarbowy w K. bierny stan spadku spółki (...) sp.zo.o. na kwotę -121.330,00zł

Razem stan bierny -197.280,45zł

Dowód:

protokół spisu inwentarza z dnia 05.08.2016r. – k. 56-57 akt sądowych

Przeciwko J. S. (1) ZUS prowadził postępowania egzekucyjne:

- z rachunku bankowego w (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr (...) (...) -- (...)zostało wszczęte w dniu 06.02.2003r. ( data doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia)

- z rachunku bankowego w (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr R.- (...) - (...) zostało wszczęte w dniu 21.02.2003r. (jak wyżej data doręczenia zawiadomienia .. )

- z rachunku bankowego w (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr (...) (...) - (...)zostało wszczęte w dniu 18.04.2003r.

- z wynagrodzenia za pracę w (...) Sp. z o.o. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...)zostało wszczęte w dniu 28.09.2005r.

- z rachunku bankowego w BANKU (...) S.A. na podstawie tytułów

wykonawczych o nr (...)- (...)zostało wszczęte w dniu 28.09.2005r.

- z rachunku bankowego w BANKU (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...)- (...) zostało wszczęte w dniu 10.04.2006r.

- z rachunku bankowego w BANKU (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...)zostało wszczęte w dniu 26.01.2007r.

- z rachunku bankowego w BANKU (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...)zostało wszczęte w dniu 13.08.2007r.

- z rachunku bankowego w (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr (...)-- (...) zostało wszczęte w dniu 13.08.2007r.

- z rachunku bankowego w (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr (...) (...) (...) (...) zostało wszczęte w dniu 03.01.2008r.

- z rachunku bankowego w BANKU (...) S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...) (...)zostało wszczęte w dniu 03.01.2008r.

- z rachunku bankowego w (...) BANK S.A. na podstawie tytułów wykonawczych
o nr (...) (...) (...) (...)zostało wszczęte w dniu 03.01.2008r.

- z rachunku bankowego w (...) BANK S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...) (...) (...) zostało wszczęte w dniu 03.01.2008r.

- z rachunku bankowego w (...) BANK S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...)- (...)zostało wszczęte w dniu 23.06.2008r.

- z rachunku bankowego w (...) BANK S.A. na podstawie tytułów wykonawczych o nr (...) (...) zostało wszczęte w dniu 08.07.2008r.

Wskazane daty oznaczają datę doręczenia zawiadomień dłużnikowi zajętej wierzytelności o czym zawiadamiano zmarłego dłużnika.

W związku z wystąpieniem zbiegów egzekucji na zajętych rachunkach bankowych
i przekazaniem akt do organu prowadzącego łączną egzekucję (tj. Naczelnika Urzędu Skarbowego w K.), do płatnika została skierowana informacja o przejęciu egzekucji przez inny organ egzekucji, którą płatnik odebrał w dniu 25.06.2007r. i w dniu 28.03.2008r.

Należności z tytułu składek zostały zabezpieczone hipoteką przymusową
na nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu nr (...).

Dowód:

okoliczności niesporne, zestawienie postępowań egzekucyjnych – k. 89-90 akt sądowych i akta egzekucyjne w załączeniu

Sąd zważył co następuje

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych tj. z dnia 7 czerwca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 963) do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio w szczególności art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Przepis art. 32 cyt. ustawy systemowej stanowi zaś, że do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek
za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z treścią art. 97 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa t.j. z dnia 17 stycznia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 201) – stosowanego odpowiednio – spadkobiercy ubezpieczonego przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

W myśl art. 98 § 1 cyt. Ordynacji podatkowej – stosowanego odpowiednio –
do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania składkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności
za długi spadkowe.

Na podstawie z art. 100 § 1 cyt. Ordynacji podatkowej – stosowanego odpowiednio – organ rentowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.

Zgodne zaś art. 1031 § 2 kodeksu cywilnego w razie przyjęcia spadku
z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni kwestionując zaskarżoną decyzję z dnia 31.03.2016 r. podnosiła, że skoro nabyła spadek po zmarłym ojcu J. S. (1)
z dobrodziejstwem inwentarza, to jej odpowiedzialność za długi spadkowe uległa ograniczeniu do kwoty czynnej masy spadkowej. W piśmie procesowym z dnia 15.06.2016r. wnioskodawczyni doprecyzowała, że nie kwestionuje przyjętej przez ZUS wartości objętej przez nią nieruchomości spadkowej, w kwocie 122.249,00 zł, uznając prawo pozwanego
do oparcia się na zeznaniach podatkowych wnioskodawcy w zakresie spadków i darowizn, podnosi jedynie, że na mocy decyzji (ustaleń) Urzędu Skarbowego w K. wartość czysta masy spadkowej wynosi jedynie 919,00 zł. W załączonej decyzji Naczelnika urzędu Skarbowego w K. z dnia 24.06.2013r. wskazano, że do podstawy wymiaru podatku od spadków i darowizn przyjęto wartość nieruchomości w kwocie 120.257,00 zł oraz ½ udziałów w spółce z o. o. 1.992,00 zł, a od wartości powyższej odjęto podane w zeznaniu długi i ciężary w postaci zadłużenia spółki z o. o. w kwocie 121.300,00 zł. Czysta wartość masy spadkowej wynosi 919,00 zł.

Wskazać należy na tym tle, że w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 października 2012 r., I UK 174/12, wskazano jednoznacznie, że decyzje wydane na podstawie art. 97 § 1 i art. 100 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. (tj. takie jak zaskarżona decyzja) są decyzjami stwierdzającymi w sposób konstytutywny odpowiedzialność za składki z ograniczeniem tej odpowiedzialności do znanej organowi rentowemu wartości ustalonego
w inwentarzu stanu czynnego spadku
(art. 1031 § 2 kc), czyli wchodzących w skład masy spadkowej ruchomości i nieruchomości, oraz wierzytelności spadkodawcy. Zakres odpowiedzialności spadkodawcy za zobowiązania spadkowe, zgodnie z art. 1031 § 2 kc, określa ustalony w spisie inwentarza stan czynny spadku, czyli wartość aktywów pozostawionych przez spadkodawcę.

Tak samo orzeczono w postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 16 lipca 2013 r, II UK 144/13, tj. że ZUS jako wierzyciel spadkodawcy po przejęciu po nim spadku z dobrodziejstwem inwentarza może egzekwować z majątku osobistego spadkobiercy, z ograniczeniem do wysokości stanu czynnego spadku.

Wskazać więc na tym tle należy, że wnioskodawczyni używa w odwołaniu
i we wskazanym piśmie procesowym z dnia 15.06.2016r. błędnego terminu „czynnej masy spadkowej”, który jest przetworzeniem terminu „czysta wartość masy spadkowej”
z załączonej decyzji Naczelnika urzędu Skarbowego w K. z dnia 24.06.2013r. Terminów tych nie można jednak utożsamiać. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy
z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn
tj. z dnia 5 kwietnia 2017 r. (Dz.U.
z 2017 r. poz. 833) podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Wskazana w tym przepisie „czysta wartość” (masy spadkowej) stanowi tylko podstawę opodatkowanie spadkiem od darowizn. Natomiast powołany art. 1031 § 2 kodeksu cywilnego wyraźnie posługuje się innym terminem – stan czynny spadku, do którego zgodnie z jednolitym orzecznictwem zalicza się tylko wchodzące do spadku aktywa, nie uwzględnia się natomiast pasywów, czyli inaczej niż przy spadku od darowizn nie odlicza się długów spadkodawcy.

W niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z protokołu spisu inwentarza z dnia 05.08.2016r. dokonanego w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy J. S. (1) przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kędzierzynie-Koźlu w sprawie
Km 2063/14 na polecenie Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu. Zgodnie z tymże protokołem razem stan czynny spadku ustalony przez komornika sądowego wynosi 132.301,68zł, do tej więc kwoty zgodnie z art. 1031 § 2 kodeksu cywilnego jest ograniczona odpowiedzialność wnioskodawczyni za długi składkowe zmarłego względem ZUS. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji przypisał jej zaś odpowiedzialność z tytułu zaległych składek
i naliczonych odsetek do kwoty 122.249zł.

Kwota przyjęta w decyzji była mniejsza niż spis inwentarza, a więc korzystniejsza dla wnioskodawcy

Ponadto należy zauważyć, że jak wynika z zestawienia postępowań egzekucyjnych ZUS oraz załączonych dowodów źródłowych, których wnioskodawczyni nie kwestionowała, należności z tytułu składek nieopłaconych przez spadkodawcę zostały zabezpieczone hipoteką przymusową na nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu nr (...).
W uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2016 r., III CZP 96/15 wskazano za jednolitym poglądem doktryny, że ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe jest wyłączone, w stosunku do wierzyciela, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką. Podobne stanowisko zajmuje Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 51/13 oraz wyroku z dnia 25 sierpnia 2004 r.,
I V CK 606/03). Jeżeli wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką ustanowioną przez spadkodawcę na należącej do niego nieruchomości, to śmierć właściciela nieruchomości nie może wpłynąć na ograniczenie zabezpieczenia. Byłoby to, nie znajdujące żadnego uzasadnienia, ograniczenie odpowiedzialności z hipoteki, której istotą jest przecież to,
że pewność zabezpieczenia jakie ona daje związana jest z możliwością zaspokojenia się wierzyciela z nieruchomości bez względu na to kto jest jej aktualnym właścicielem. To dlatego przepis art. 74 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece wyraźnie przesądza, że nawet jeżeli właścicielem nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę stał się spadkobierca, którego odpowiedzialność za długi spadkowe została ograniczona do wartości spadku, nie może to wpływać na możliwość zaspokojenia się wierzyciela hipotecznego. To, że wierzytelność jest wyższa od wartości czynnej spadku nie przesądza jeszcze samo przez się, że nie może ona powołać się wobec banku na ograniczenie wynikające z art. 1031 § 2 KC. Jeżeli w skład spadku wchodziła tylko nieruchomość,
na której ustanowiona jest hipoteka, to wierzyciel uzyska zaspokojenie swoich wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie tylko do wysokości wartości tej nieruchomości.
Dalsza odpowiedzialność jest ograniczona, gdy wartość spadku to tylko wartość tej nieruchomości. Jeżeli jednak wartość czynna spadku obejmuje także inne składniki majątkowe, w odniesieniu do pozostałej części oddziedziczonego spadku, powódka odpowiada do wysokości czynnej spadku, czyli do wartości innych, poza hipoteką, składników majątkowych spadku.

Wartość należności ZUS zabezpieczonych hipotecznie jak wskazywał organ rentowy wynosi 53.221,00 zł, zatem do tej wysokości organ rentowy zaspokoić może się jako wierzyciel hipoteczny z nieruchomości, natomiast w zakresie przewyższającym tę kwotę (zaskarżona decyzja przenosi odpowiedzialność łącznie na kwotę 59.786,47zł)
z ograniczeniem do stanu czynnego spadku. Skoro ustalony stan czynny spadku wynosi 132.301,68 zł, to organ rentowy może dochodzić całości zaległości składkowych
z naliczonymi odsetkami wymienionym w zaskarżonej decyzji.

Odnośnie zarzutu przedawnienia wskazać należy, że w okresie od l stycznia 1999r. zasady przedawnienia należności z tytułu składek regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013, póz. 1442).
W myśl przepisu art. 24 ust. 4 w brzmieniu obowiązującym do końca 2002r. należności ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat, a w przypadku przerwania biegu przedawnienia,
po upływie 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Bieg przedawnienia przerywało odroczenie terminu opłacenia należności z tytułu składek, rozłożenie spłaty tych należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia tych należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik oraz od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postępowania sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęło 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Ustawą z dnia 18 grudnia 2002r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.) zmieniono między innymi przepis art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne z zastrzeżeniem ust. 5-5d. Zmiana przepisów dotyczyła wszystkich należności które nie uległy przedawnieniu do 31 grudnia 2002r.

Powyższą nowelizacją ustawy został wprowadzony przepis art. 24 ust. 5b, który stanowi, że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Ustawą z dnia 16 września 2011r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli
i przedsiębiorców
(Dz. U. z 2011 r. Nr 232. póz. 1378) wprowadzono zmiany art. 24 ust. 4., które skracają okres przedawnienia należności z tytułu składek z dotychczasowych 10
do 5 lat. Równocześnie ustawa wprowadza przepisy przejściowe regulujące przedawnienie w przypadku, gdy jego bieg rozpoczął się przed dniem l stycznia 2012r. Zgodnie z art. 27 ustawy deregulującej, przedawnienie należności z tytułu składek dla których biegł przedawnienia rozpoczął przed dniem 1 stycznia 2012r., stosuje się 5 - letni okres przedawnienia liczony od l stycznia 2012r., chyba ze przedawnienie zgodnie
z dotychczasowymi przepisami nastąpiłby wcześniej.

Zgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
z 2015r. póz. 121 ze zm.) nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Przepis art. 24 ust. 6 cyt. ustawy stanowi zaś, że bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Jak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 27 stycznia 2012 r., I SA/Lu 721/11, do nieprzedawnionych do dnia 31 grudnia 2002 r. należności stosuje się nie tylko nowy, wydłużony termin przedawnienia, ale również wszystkie nowe przepisy dotyczące okoliczności mających wpływ na bieg tego terminu, to jest jego przerwanie i zawieszenie, o ile wymienione w nowych przepisach podstawy przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia powstały po tej dacie. Skutki wcześniejszych zdarzeń oceniać zaś należy według przepisów obowiązujących w chwili ich zaistnienia. Z art. 24 ust. 5b ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wynika możliwość zawieszenia biegu terminu przedawnienia w okresie od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego (przepis w takim brzmieniu obowiązuje od dnia 1 lipca 2004 r.). Czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony itp., z których treści czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia należności.

Zadłużenie objęte zaskarżoną decyzją obejmuje zaległości składkowe J. S. (1) począwszy od czerwca 2003r. do maja 2006r. Zatem do najstarszych należności miał zastosowanie art. 24 ust. 4 w brzmieniu przewidującym 10 letni okres przedawnienia, który upłynąłby według tych zasad w czerwcu 2013r. J. S. (1) zmarł w dniu 26.05.2009r., przed zmianą art. 24 ust. 4 wprowadzająca 5-letni termin przedawnienia. Do dnia śmierci J. S. (1) zatem żadne jego zaległości się nie przedawniły. Od dnia śmierci czyli
od 26.05.2009r. do dnia postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, a więc
do 30.06.2010r. bieg terminu przedawnienia był zawieszony na podstawie art. 24 ust. 6 cyt. ustawy, zatem najstarsze zaległości przedawniłyby się nie w czerwcu 2013r., a w czerwcu 2014r. Powołaną ustawą z dnia 16 września 2011r. ponownie zmieniona art. 24 ust. 4 cyt. ustawy przywracając 5-letni termin przedawnienia, ale zgodnie z powołanym przepisem przejściowym skoro ich termin przedawnienia rozpoczął przed dniem 1 stycznia 2012r.,
to stosuje się do nich 5 - letni okres przedawnienia liczony od l stycznia 2012r., czyli termin przedawnienia najstarszych należności zmarłego wobec ZUS upływał w styczniu 2017r. Należy też wskazać, że ZUS prowadził przeciwko ubezpieczonemu J. S. (2) liczne (wyżej szczegółowo opisane) postępowania egzekucyjne, z których pierwsze zostało wszczęte w dniu 06.02.2003r., a ostanie zostało wszczęte w dniu 08.07.2008r., które również w okresie trwania powodowały zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Ostatecznie ZUS O. w O. decyzją z dnia 31.03.2016r. orzekł o odpowiedzialności małoletniej M. S. reprezentowanej przez E. S. za zobowiązania spadkodawcy J. S. (1) z tytułu zaległych składek, a więc podjął czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności powyższych należności od spadkodawczyni, co spowodowało zawieszenia biegu terminu ich przedawnienia na podstawie art. 24 ust. 5b, czyli przed upływem w.w. terminu przedawnienia najstarszych należności, który nastąpić mógł najwcześniej w styczniu 2017r. (nie licząc zawieszenia z postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko zmarłemu). Zatem do dnia wydania zaskarżonej decyzji z dnia 31.03.2016r. nie przedawniły się żadne objęte nią zaległości składkowe.

Ponadto wnioskodawczyni nie kwestionowała, że w dniu 29.08.2008r ZUS dokonał zabezpieczenia w księdze wieczystej nr (...)zaległości ubezpieczonego J. S. (1) na ubezpieczenia społeczne za okres 06/2003r - 05/2006r., na ubezpieczenia zdrowotne za okres 06/2003r - 04/2008r. oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 06/2003,. - 05/2006 na kwotę 53.221,00 zł. Do tej kwoty zaległości zmarłego na rzecz ZUS nie podlegały więc w ogóle przedawnieniu w myśl art. 24 ust. 5 ustawy z tym, że po upływie przepisowego terminu przedawnienia (liczonego tak, jak dla należności niezabezpieczonych hipoteką) zaległości na tą kwotę mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki, a nie z innego majątku wchodzącego w stan czynny spadku.

Należności składkowe obciążające osoby trzecie przedawniają się z upływem 5 lat od wydania decyzji ustalającej odpowiedzialność za zobowiązania składkowe .

Stan faktyczny w sprawie był bezsporny co do istotnych elementów. Wnioskodawczyni nie kwestionowała wysokości zadłużenia składkowego oraz stanu czynnego spadku wynikającego ze spisu inwentarza przeprowadzonego po wydaniu decyzji .

Kwotę stanu czynnego określoną w decyzji wskazała sama wnioskodawczyni w zeznaniach podatkowych składanych na potrzeby podatku od spadku .

Prowadzenie postępowań egzekucyjnych o który zmarły dłużnik był zawiadamiany również nie było kwestionowane i wynika z akt egzekucyjnych organu rentowego dołączonych do sprawy. Opis czynności egzekucyjnych z datą wszczęcia i zawiadomienia dłużnika został przedstawiony wcześniej.

Orzeczenie o kosztach uzasadniają przepisy art. 98, 99 i 108 §1 kpc. Stawkę wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego ustalono na podstawie wartości przedmiotu sporu ( 39.533zł) ostatecznie zgodnie wskazanej, stosownie do § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości 22.10.2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 27.10.2016r ze względu na datę wszczęcia postępowania ( 22.04.2016r).

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 14 §1 k.p.c. oraz orzekł jak w sentencji.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Ewa Szostak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Opolu
Osoba, która wytworzyła informację:  Witold Kozłowski
Data wytworzenia informacji: